علل (عوامل ) ایجاد لکه های قهواه ای روی دندانها
وجود لکه های قهوه ای روی دندان های بسیار شایع می باشد . چه عواملی باعث ایجاد این لکه ها روی دندانها می شوند و چگونه می توان از ایجاد آنها جلوگیری کرد و در صورت ایجاد چگونه حذف کرد؟
1- غذا ها و نوشیدنی ها
بسیاری از غذا ها و نوشیدنی های حاوی مواد شیمیایی و رنگهای مصنوعی مانند قهوه، چای، نوشابه ها و .... می توانند سبب ایجاد تغییر رنگ در دندانها شوند به ویژه اگر فرد دارای بهداشت دهان و دندان ضعیفی باشد .
2- نیکوتین و محصولات تنباکو
نیکوتین و محصولات تنباکو حاوی ذراتی هستند که می توانند در حفرات میکروسکوپی در سطح مینای دندان قرار گیرند و با استفاده مکرر این روند تکرار شد و سطح دندان رنگی شود و با گذر زمان تیره تر شده و حذف این تغییر رنگ سخت تر شود .
3- جرم
هزاران باکتری در محیط دهان به طور دائم در ترکیب با بزاق و ذرات غذایی یک لایه شفاف و چسبنده ای بر روی سطح دندان تشکیل می دهد که پلاک ( plaque ) نامیده می شود . این پلاک میکروبی چسبیده به دندان با استفاده از نخ دندان و مسواک زدن به حداقل می رسد . بهداشت ضعیف دهان و دندان سبب می شود که این پلاک سخت تر شده و به مرور منجر به ایجاد جرم برروی سطح دندان می شود . زمانیکه جرم تشکیل شد تنها یک دندانپزشک است که می تواند آن را حذف کند .
به غیر از بهداشت ضعیف دهان و دندان، عواملی دیگر هم در افزایش ایجاد جرم موثر هستند که عبارتند از :
A : سیگار کشیدن
B : بستری شدن و کم تحرکی
C : دیابت
D : تغییرات هورمونی نظیر شرایطی که در حین بلوغ، دوران حاملگی یا یائسگی رخ می دهد
E : داروهایی که میزان بزاق را کاهش می دهند .
4- پوسیدگی دندان
پلاک میکروبی روی سطح دندان با استفاده از قندهایی که از مسیر دهان عبور می کنند تولید اسید می کنند . ماهیت چسبنده پلاک میکروبی سبب می شود که اسید تولید شده برای مدت زمان بیشتری در مجاورت مینای دندان قرار گیرد و سبب تضعیف مینا شود . اگر پلاک میکروبی به صورت منظم از سطح دندان توسط مسواک حذف نشود منجر به ایجاد لکه های قهوه ای بر سطح مینا می شوند . در صورتیکه پوسیدگی شدید تر شود در دندان حفره ای ایجاد می شود که با وسعت این حفره و توسعه پوسیدگی دندان می تواند به سرما و گرما و یا شیرینی جات حساس شوند .
5- افزایش سن
با افزایش سن به تدریج مینای سفید دندان تخریب می شود و در نتیجه لایه های عاج که زرد رنگ است در معرض دید قرار می گیرند .
6- ژنتیک
رنگ طبیعی دندان از فردی به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد و در بعضی نسبت به بعضی دیگر تیره تر و یا روشن تر باشد . هم چنین اختلالات ژنتیکی نظیر دنتینوژنزیس وجود دارد که می توانند سبب ایجاد لکه های قهوه ای روی دندانها شوند .
7- اعمال دندانپزشکی قبلی
ترمیم هایی که قبلا روی دندانها انجام گرفته می توانند دچار تغییر رنگ شوند . از طرفی ذرات فلزات موجود در ترمیم ها هم می توانند به مرور به ساختمان دندان نفوذ کنند و رنگ دندان را تغییر دهند .
8- داروها
بعضی از داروها خصوصا داروی تتراسایکلین و داکسی سایکلین می توانند سبب تغییر رنگ دندانها شوند . این حالت بیشتر در بچه ها رخ می دهد که دندانهای آنها در حال شکل گرفتن است . هم چنین در بچه هایی که مادران آنها در زمان بارداری این داروها را استفاده می کرده اند .
از عوامل دارویی دیگر که سبب ایجاد رنگدانه های قهوه ای روی سطح مینا می شوند می توان به گلی بنکلامیدی دهان شویه کلرهگزیدین اشاره کرد
9- هایپو پلازی مینا enamel hypoplasia
این وضعیت ناشی از یک اختلال رشدی است که باعث می شود مینای دندان سخت ولی نازک باشد .
در کناره های دندان ممکن است لکه های قهوه ای زرد یا سفید گچی دیده شود . هیپوپلازی مینا می تواند اکتسابی باشد ولی معمولا از زمان تولد وجود دارد که در این موارد تحت عنوان آملوژنزیس ایمپرفکتا ( Amelogenesis imperfect ) خوانده می شود .
علل شایع و عوامل خطر ساز برای هایپوپلازی مینا عبارتند از :
دریافت ناکافی مواد مغذی، خصوصا کلسیم
صدمات حین تولد و یا تولد زود رس
عفونتهای ویروسی و باکتریایی مانند سرخک یا آبله مرغان
سوء تغذیه مادر در دوران بارداری یا بیماری مادر در این دوران قرار گرفتن در معرض سموم و آلرژن ها
فلوروزیس fluorosis یا مصرف فلوراید
آسیب یا صدمه به دندان
10- بیماری celiac سلیاک
علایم دندانی اغلب اولین نشانه های قابل توجه این بیماری است . این علایم که بیشتر اوقات در دندانهای قدامی و آسیابهای بزرگ را درگیر می کند غالبا موارد زیر هستند :
تغییر رنگ به صورت لکه ها یا خطوط سفید، زرد یا قهوه ای روی دندانها
مینای ضعیف
حفره دار بودن سطح دندان
11- فلوروزس
فلوراید موجود در آب ساختمان دندان را استحکام بخشیده و آن را در برابر پوسیدگی محافظت می کند . ولی فلوراید بیش از حد مجاز می تواند مینای دندان اثر گذارد به ویژه در کودکان زیر 8 سال و سبب تغییر رنگ آن شود ، که این تغییر رنگ تحت عنوان فلوروزیس (flourosiss ) خواننده می شود . این تغییر رنگ به صورت رگه های سفید یا قهوه ای در سراسر دندان ها ایجاد می شود .
و در موارد شویه فلوروزیس می تواند سبب حفره دار شدن سطح مینای دندان شود با اینکه علائم فلوروزیس ممکن است شبیه به پوسیدگی دندان باشد . با این حال عمدتا بدون ضرر است
12- دندان های دارای سابقه تروما (ضربه ) یا نکروز شود که نیاز به درمان ریشه دارند .
پیشگیری : ساده ترین راه برای جلوگیری از لکه های قهوه ای رنگ روی دندانها داشتن یک بهداشت خوب دهان و دندان است .
راهنمایی هایی زیر می تواند در این مورد کمک کننده باشد :
مسواک زدن دندانها با یک خمیر دندان حاوی فلوراید برای حداقل 2 دقیقه 2 بار در روز
نخ زدن بیش دندانها یک بار در روز
شستشوی دهان با اب یا مسواک زدن بعد از خوردن غذا خصوصا زمانیکه وعده های غذایی حاوی مقادیر زیادی قند، مواد رنگ زا یا تانن (جوهرمازو ) می باشد .
به کاربردن دهان شویه حاوی فلوراید به صورت روزانه که البته برای بچه های زیر 6 سال توصیه نمی شود .
معاینات دوره ای و منظم دندانپزشکی
ترک سیگار یا سایر محصولات تنباکو
کاربرد نی برای نوشیدنی ها غیر از آب عواملی هستند که می توانند بر روی دندان ایجاد رنگ کنند و مینای دندان را ضعیف کنند
ایده خوبی است که از موارد زیر اجتناب کنید :
غذا و نوشیدنی های حاوی شکر غذا های حاوی مواد رنگی مصنوعی قهوه و چای سس های تیره نظیر سس گوجه فرنگی
برخی از غذا ها می توانند به تقویت مینای دندان و جلوگیری از تغییر رنگ کمک کنند . مواد غذایی حاوی فیبر می توانند باکتری ها و پلاک میکروبی چسبیده روی سطح دندان را تمیز کنند . بعضی از مواد غدایی حاوی موادی هستند که باعث می شوند اسیدهای حاصل از متابولیسم باکتری های موجود در پلاک میکروبی سطح دندان خنثی شود .
غذا هایی که می توانند از بروز تغییر رنگ در دندان جلوگیری کنند عبارتند از :
سبزیجات سبز و برگ دار مانند کلم ، اسفناج و کلم بروکلی
پنیر و ماست تخمیر شده
میوه ها و سبزیجات با فیبر بالا نظیر سیب ، آلو ، گلابی و کرفس
مواد حاوی آنتی اکسیدان نظیر هویج ، زنجبیل و سیر
غلات، آجیل
درمان لکه های تیره روی دندان
بهترین روش درمان لکه های قهوه ای روی دندان را علت ایجاد این لکه ها تعیین می کنند .
از درمان های خانگی می توان به مسواک کردن دندانها با مخلوط جوش شیرین و آب هر چند روز یکبار اشاره کرد .
در مواردی می توان از خمیر دندانهای سفید کننده که حاوی هیپوکلریت سدیم می باشد می توان استفاده کرد اگرچه اثر آنها تضمینی نمی باشد و معمولا یک تا 2 هفته زمان می برد تا اثر آن دیده شود .
در صورتیکه تغییر رنگ ناشی از جرم باشد ، نیاز به جرم گیری توسط یک دندانپزشک است .
تغییر رنگ های همراه با بیماری سلیاک دائمی می باشد . بسیاری از رنگدانه ها و لکه های حاصل از فلوروزیس یا پوسیدگی دندانی غیر قابل برگشت هستند . در مواردیکه تغییر رنگ غیرقابل برگشت می باشد دندانپزشک با مواردی نظیر ترمیم با کامپوزیت یا ونیرهای پرسلن یا روکش این تغییر رنگها را مخفی می کنند .
منابع :
چه عواملی سبب رنگ سیاه لثه می شود
